KURBAN'IN ÖZÜNDEKİ MANA
Değerli Müslümanlar:
Rabbimizin biz Müslümanlara hediyesi olan iki bayramdan biri olan kurban bayramına ulaşmış bulunuyoruz. Rabbim bizlere bayramın manasına vakıf olabilmeyi nasip eylesin!
Kurban nedir?
Kurban, ibadet niyetiyle belirli vakitte, belirli nitelikleri taşıyan hayvanları kesmek demektir. Kurban mali ibadetlerden olup, Yüce Rabbimizin faydalanabileceğimiz sayısız nimetleri bizlerin emrine vermesinin karşılığında bir şükrün ifadesidir. İnsanlık tarihiyle beraber sürüp gelen kurban kesme uygulaması, kesiliş amacı ve şekli farklı olmakla beraber bütün dinlerde mevcuttur. Kuran-ı Kerim'de bu hususu şöyle dile getirilmektedir:
وَلِكُلِّ اُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ عَلٰى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهٖيمَةِ الْاَنْعَامِؕ فَاِلٰهُكُمْ اِلٰهٌ وَاحِدٌ فَلَـهُٓ اَسْلِمُواؕ وَبَشِّرِ الْمُخْبِتٖينَۙ
Her ümmet için, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye Kurban kesmeyi meşru kıldık. İşte sizin ilahınız bir tek ilahtır. Şu halde yalnız ona teslim olun! ( Resulüm)Alçak gönüllü olanları müjdele! [1]
Bugün bizlerin kesmiş olduğu Kurban ibadetinin şekli Hz. İbrahim ve Hz. İsmail (a.s.)'in hayatında vuku bulan tarihi bir olaya dayanmakta olup Kitabımız Kuran-ı kerim'de bu olay şöyle ifade edilmektedir:
- O ( İbrahim): "Rabbim! Bana Salihlerden olacak bir evlat ver" dedi.
- İşte o zaman biz onu uslu bir oğul ( İsmail) ile müjdeledik.
-Babasıyla beraber yürüyüp gezecek çağa erişince: "Yavrucuğum! Rüyada seni boğazladığımı görüyorum; bir düşün, ne dersin" dedi. O (İsmail) da cevaben: Babacığım! Emir olunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabredenlerden bulursun, dedi.
- Her ikisi de teslim olup, onu (İsmail) alnı üzerine yatırınca:
- Biz ona: "Ey İbrahim!" diye seslendik.
- Rüyayı gerçekleştirdin. Biz iyileri böyle mükâfatlandırırız.
- Bu, gerçekten, çok açık bir imtihandır.
- Biz, oğluna (İsmail'e) bedel ona büyük bir kurban verdik.
- Geriden gelecekler arasında ona (iyi bir nam) bıraktık:
- İbrahim'e selam! dedik.
- Biz iyileri böyle mükâfatlandırırız.
- Çünkü o, bizim mümin kullarımızdandır. [2]
Hz. İbrahim ile başlayan kurban ibadeti onu takip eden peygamberler aracılığı ile devam ede gelmiş bir ibadetken, Allah Resulünün Medine'ye hicretinden sonra sahabe efendilerimize hitaben söylediği şu cümle ile ibadet haline dönüşmüştür:
Sevgili Peygamberimiz hicretten sonra Medinelilerin iki bayramı olduğunu öğrenince "Allah sizin için o iki günü, daha hayırlı iki günle Ramazan ve Kurban bayramıyla değiştirmiştir" buyurmuşlardır. [3]
Kurban Bayramı; Kurban kesmekle malımızın şükrünü eda ettiğimiz, yardımlaşma duygumuzun doruğa ulaştığı bir bayram olarak Müslümanların birbiri ile olan kardeşlik bağlarının daha güçlü şekilde ifa edilmesine vesile olan Rabbimizin bize verdiği bir hediyedir.
Yüce Rabbimiz Kuran-ı Kerim'de Kurban ibadeti hakkında şöyle buyurmaktadır
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْؕ
Şimdi sen Rabbin için namaz kıl ve kurban kes! [4]
Rabbimizin bu emrine bir delil olarak Allah Resulünün şu ifadesi Kurban kesmenin bir Müslüman için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir:
Kim imkânı olduğu halde kurban kesmezse bizim mescidimize yaklaşmasın. [5]
Bu ifadelerin bir sonucu olarak Hanefi mezhebi Kurban kesmeyi vacip kabul etmiştir.
Peki! Kurban kesmek kimlere vaciptir?
Kurban kesmek, akıl sağlığı yerinde, buluğa ermiş (ergen olmuş), dinen zengin sayılacak kadar mal varlığına sahip ve mukim olan her Müslüman’ın yerine getireceği malî bir ibadettir. Zenginlik ölçüsü ise, temel ihtiyaçlarından ve borcundan başka 80.18 gr altın veya değerinde para ya da eşyaya sahip olan kimseler demektir. Ayrıca kurban mükellefiyeti için aranan nisabın üzerinden, zekâtın aksine bir yıl geçmesi şart değildir. Kurban bayramına erişildiğinde kişide belirtilen miktarda mali güç olması durumunda kurban kesmesi vaciptir.
Hangi hayvanlar Kurban edilebilir?
Allah rızası için Koyun, keçi, Sığır, Manda ve Deve kurban edilecek hayvanlardır. Bunlar dışında kalan hayvanlardan kurban olmaz. Bu üç cins hayvanın hem dişisinden, hem de erkeğinden kurban olur. Fakat koyun ve keçinin erkeği daha efdaldir. Koyun ve keçi bir yaşını, sığır iki yaşını, deve ise beş yaşını doldurmadan kesilmemelidir. Ancak koyun altı aylık olduğu halde bir yaşındaki gibi cüsseli ve gösterişli ise, kurban edilmesi caiz olduğu gibi sığır iki yaşına doldurmasa dahi kapak atarsa kurban edilmesinde bir sakınca yoktur. Keçinin ise bir yaşını doldurması şarttır. Kurbanlık hayvanın toplu, gösterişli ve semiz olması da şarttır. Bir koyun ve keçi yalnız bir kişi adına kurban edilebilir. Sığır cinsinden bir hayvanı veya bir deveyi, bir kişi kurban edebileceği gibi, yedi`ye kadar (yedi de dâhil) kişi de ortaklaşa Kurban edebilirler.
Kurban edilecek hayvanda dikkat edilmesi gereken hususlar:
Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, organları tam ve besili olması, hem ibadet açısından, hem de sağlık bakımından önem arz eder. Bu nedenle, kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz. Ancak, hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin yarıdan daha azının olmaması, Kurban edilmesine engel değildir. Bunun yanında kesileceği yere gidemeyecek derecede topal olan hayvanlar da kurban edilemez. Buna göre hayvanın değerini düşürücü nitelikteki kusurlar Kurbana engeldir.
Şafiî mezhebinde, genel olarak yukarıda sayılan kusurlardan birinin bulunması, bir hayvanın kurban olmasına engel teşkil ettiği gibi, uyuz olan hayvanlar ile yem yemesini engelleyecek derecede dişlerinin bir kısmı dökülmüş olan hayvanların da Kurban edilmesi caiz değildir.
Kurban ibadetinin yapılacağı günler hangileridir?
Kurban kesim vakti, bayram namazı kılınan yerlerde bayram namazı kılındıktan sonra; bayram namazı kılınmayan yerlerde ise, fecirden (sabah namazı vakti girdikten) sonra başlar. Hanefîlere göre bayramın 3. günü akşamına kadar devam eder. Bu süre içinde gece ve gündüz kurban kesilebilir. Ancak Kurbanların gündüz kesilmesi daha uygundur. Şafiîlere göre ise 4. günü gün batımına kadar kesilebilir.
Nitekim Allah Resulünün şu ifadesi de Kurbanın kesilmesinin başlangıcını ifade etmesi açısından bir delil niteliğindedir:
Bu günümüzde bizim için ilk yapılacak şey ( bayram)namaz kılmaktır. Ondan sonra evlerimize dönüp kurban kesmek olacaktır. Her kim (böyle) yaparsa Sünnetimize uygun iş görmüş olur. [6]
Kurban keserken en dikkat edilmesi gereken hususlardan biride yedi kişiye kadar kesilen Sığır ve Deve cinsi hayvanların hisse sahiplerinin tamamının ibadet niyeti ile kurbana dâhil olmasıdır. İbadetten kasıt ise kurban olduğu gibi, adak, akika, sadaka gibi niyetlerden biri olması şarttır. Eğer ki, bir kimse bile et alma niyeti ile Kurban'a ortak olacak olursa tüm hisse sahiplerinin Kurban'ı geçersiz olur.
Bu noktada Rabbimizin şu beyanı bizler için asıl hedefi ortaya koymaktadır:
لَنْ يَنَالَ اللّٰهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَٓاؤُ۬هَا وَلٰكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوٰى مِنْكُمْؕ كَذٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلٰى مَا هَدٰيكُمْؕ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنٖينَ
Onların ne etleri Allah’a ulaşır ne de kanları; O’na ulaşacak olan sadece sizin takvanızdır. İşte Allah onları sizin istifadenize verdi ki size doğru yolu göstermesinden ötürü O’nu tazimle anasınız. İyilik yolunu tutanları müjdele! [7]
Kurban keserken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
İbadetin bir parçası olan hayvanlara kesim yerine giderken ve kesilirken eziyet verecek her husustan kaçınılmalı, onlara karşı merhametli olup, onları sakinleştirecek hal ve tavrı takınmaya özen gösterilmelidir.
Kesim için yatırıldıklarında başları kıbleye gelecek şekilde yatırıldıktan sonra, kesme işlemini yapacak kişiye vekâlet verilmeli ve tekbir getirerek boğazlanmalıdır.
Kurban ederken şu ayeti okumak, hem Kurban'ın manası açısından derin manalar ifade ettiği gibi, aynı zamanda Allah Resulünün sünnetin yerine getirilmesine vesile olacaktır:
قُلْ اِنَّ صَلَاتٖي وَنُسُكٖي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتٖي لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَۙ
De ki: “Benim namazım, (her türlü) ibadetim, hayatım ve ölümüm, hepsi âlemlerin Rabbi olan Allah içindir. [8]
Kurban kesimi ifa edildikten sonra Allah Resulünün sünneti olarak Kurban eti üçe bölünerek bir kısmı ev halkı için, bir kısmı misafirler için, bir kısmı da fakirler için ayrılmalıdır. Ancak bu bir mecburiyet değildir, eğer kişi kendi çok ihtiyaçlı ise tamamını kendine ayırmasında bir vebal yoktur.
Kurban kesme ibadetinin yapıldığı günlerin aynı zamanda bir bayram günü olduğu unutulmamalıdır. Akraba, eş, dost ziyaretleri yapılmalı ve mezarlıklar ziyaret edilerek ibret alınmalıdır.
Hepsinden önemlisi değerli dostlar!
Bayramlar bizim için tatil fırsatı olmayıp, kardeşlerimizle kaynaşma zamanlarıdır.
Rabbim bizleri takvaya ulaştıran ibadetler yapabilmeyi nasip eylesin!
Rabbim Kurban'ın özüne vakıf olma niyeti ile ibadetleri kabul olan kullardan olabilmeyi nasip eylesin!
Rabbim bayramımızı mübarek eylesin!
[1] Hac, 34
[2] Saffat 100 - 111
[3] Ebu Davut, Salat 245
[4] Kevser 2
[5] İbnMace. "Edâhi", 2; Müsned, II, 321
[6] Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-I Sarih, Hadis No:515
[7] Hac 37
[8] Enam 162
Facebook Sayfamız
