ANA BABA HAKKI

Değerli Müslümanlar:

Rabbimiz kâinatta ne varsa hepsinin sahibi ve yaratıcısıdır. Yaratmak istediğinde ona sadece “Ol” emri vermesi yeterli iken Rabbimiz yaratmasında vesileler kılmış, böylelikle de varlıkları birbiri ile ilişki içine sokmuştur.

Biz insanoğlunun da diğer canlılarda olduğu gibi dünyaya gelmesine anne babasını vesile kılmış ve onlara saygı göstermeyi, kendisine saygı olarak kabul etmiştir.

Biz Müslümanlar bileceğiz ki, Allah’a itaat ne kadar önemli ise, anne babaya da itaat Allah katında bu denli önemlidir.

Rabbimiz bu hususu birçok ayette ifade ederken, bu ayetlerden biride şu şekildedir:

وَاعْبُدُوا اللّٰهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهٖ شَيْـٔاً وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَاناً

Allah'a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın, anaya babaya iyilikte bulunun. [1]

Ana ve babaya saygı göstermemizi emreden Rabbimiz bundaki hikmeti de şöyle açıklamaktadır:

وَوَصَّيْنَا الْاِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِۚ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلٰى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فٖي عَامَيْنِ اَنِ اشْكُرْ لٖي وَلِوَالِدَيْكَ ؕ اِلَيَّ الْمَصٖيرُ

Biz insana ana babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır, sütten ayrılması da iki yıl içinde olur. İşte bunun için önce bana sonra da anana babana şükret diye tavsiyede bulunmuşuzdur.  Dönüş ancak banadır. [2]

Ana babamıza olan saygımızı nasıl göstermeliyiz sorusuna başlıklar halinde şöyle cevap verelim:

1.İtaat (saygı):

Bizler bileceğiz ki Rabbimizin emri bizler için farzdır. O Rabbimizin emri ise anne babamıza saygıda kusur etmemek ve onların emirlerini yerine getirmek üzerinedir. Ancak emirlerini yerine getirirken bir hususa dikkat etmek gerektiğini de Rabbimiz şöyle ifade ediyor:

وَوَصَّيْنَا الْاِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْناًؕ وَاِنْ جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بٖي مَا لَيْسَ لَكَ بِهٖ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَاؕ اِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَاُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

Biz insana ana babasına iyilik yapmasını tavsiye ettik.  Bununla beraber hakkında bilgi sahibi olmadığın (ilah tanımadığın) bir şeyi bana ortak koşman için sana emrederlerse artık onlara bu hususta itaat etme. [3]

Ayetin nüzul sebebi sad ibni Vakkas'ın annesi ile arasında geçen şu ibretlik hadisedir:

Hz. Sa'd'ın Müslüman olması annesi Hamne'nin hoşuna gitmedi. Oğlu atalarının dinini bırakıp, yeni dine onun rızası olmadan nasıl tâbi olabilirdi? Oğlunun kendisine karşı saygısını ve bağlılığını bilen Hamne, onu İslâmiyet'ten vazgeçirip tekrar putperestliğe döndürmek için kararlıydı. Bir gün kendisine şöyle dedi:

"Allah'ın, sana hısım ve akraba ile ilgilenmeyi, anne babaya daima iyilik etmeyi emrettiğini söyleyen sen değil misin?"

Hz. Sa'd,

"Evet," dedi.

Bunun üzerine asıl maksadını şu cümlelerle ifade etti:

"Ya Sa'd," dedi. "Vallahi, sen Muhammed'in getirdiklerini inkâr etmedikçe, ben açlık ve susuzluktan helâk oluncaya kadar ağzıma hiçbir şey almayacağım. Sen de bu yüzden anne katili olarak insanlarca ayıplanacaksın."

O güne kadar, Hz. Sa'd, annesinin her isteğine boyun eğmişti. Bir dediğini iki etmemişti. Fakat! Artık o, Allah'a iman etmiş ve Resulüne bütün samimiyetiyle teslim olmuştu. Elbette, her şeyini bu iman ölçüsü içinde değerlendirecekti.

Annesinin yememekte ve içmemekte inat ettiğini görünce yanına vardı ve

"Ey anne," dedi. "Senin yüz canın olsa ve her birini İslamiyet’i bırakmam için versen, ben yine de dinimde sabit kalırım. Artık ister ye, ister yeme.

Bu cevap üzerine anne Hamne'nin inadı, Hz. Sa'd'ın hakta sebatı karşısında eridi; hem yemeğe hem de içmeye başladı. Böylece bir kere daha küfür imanın, şirk Tevhit'in azameti karşısında ezildi ve mağlubiyetini ilân etti.

Hz. Sa'd ile annesi arasında geçen bu hâdise üzerine Cenâb-ı Hak, Ankebut Suresinin 8. ayetini göndererek, müminlere ebedî bir ölçü verdi.

Ancak İslam’ın emirleri dışındaki her hususta onlara itaat etmeyi evlatlara farz kıldı.

Nitekim bu hususu Allah Resulü şöyle ifade etmektedir:

Allah size annelerinize itaatsizliği haram kıldı. [4]

 2.Anne babaya iyi davranmak:

Şahit oluyoruz ki, İnsanlarımız anne ve babalarına karşı hürmet gösterme hususunda sınıfta kalmakta ve onlara karşı kaba davranmaktadır.

Hâlbuki Rabbimiz bu hususta öyle bir kaide koymuş ki, birçoğumuz bunu farkında bile değiliz!

Rabbimiz şöyle buyurmakta:

وَقَضٰى رَبُّكَ اَلَّا تَعْبُدُٓوا اِلَّٓا اِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَاناًؕ اِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ اَحَدُهُمَٓا اَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَٓا اُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً كَرٖيماً وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانٖي صَغٖيراًؕ

Yüce Rabbin şöyle emretti:  Yalnız Allah'a ibadet edeceksiniz,  anne babalarınıza iyilik yapacaksınız,  şayet Bunlardan biri veya her ikisi senin yanında ihtiyarlarsa sakın onlara” Öf “  bile deme,  yüzlerine bağırma, onlara tatlı söz söyle, onlara merhamet belirtisi olarak tevazu kanadını aç da,ya Rab küçüklüğümde bana Şefkat gösterdikleri gibi sende onlara merhamet et de![5]

Burada akla şöyle bir soru gelebilir! Anne ve babamıza hürmet gösterirken bunu daha çok hak eden kimdir?

Bu sorunun cevabını Allah Resulü s.a.v şöyle ifade etmektedir:

Bir adam Peygamberimize gelerek ey Allah'ın Resulü insanlar arasında iyi davranmama en çok layık olan kimdir? Dedi

 Peygamberimiz "Annendir" buyurdu.

Adam "sonra kimdir?”dedi.

 Peygamberimiz "Annendir" buyurdu.

Adam "sonra kimdir?" dedi.

 Peygamberimiz yine "Annendir" buyurdu.

 Adam "sonra kimdir?" diye sordu.

 Peygamberimiz "sonra babandır" buyurdu. [6]

 3.Maddi ihtiyaçlarını gidermek:

İhtiyaçları varsa onları gidermek bizim üzerimize bir sorumluluktur. Bunun bir göstergesi olarak kişinin zekât vereceği kimseler arasında ana ve babası zikredilmez. Çünkü evlat anne ve babasını bakmakla yükümlüdür. Bu bir rica değil Allah’ın emridir.

 4.Saygısızlık etmemek

Yaşadığımız çağda birçok hususta zafiyet yaşadığımız gibi anne ve babaya itaat ve saygı gösterme hususunda da zafiyet yaşamaktayız. Evlatların anne ve babasına olan hitap şekilleri ve hareketleri İslam’dan ne kadar çok uzaklaştığımızı gösteren en açık göstergelerden biri durumundadır!

Hâlbuki Allah Resulü s.a.v şöyle buyurmakta:

Size büyük günahların en büyüğünü bildireyim mi diye sordu? Üç defasında da evet bildir ey Allah'ın resulü dediler. Bunların sırasıyla Allah'a ortak koşmak, ana babaya karşı gelmek,  Haksız yere adam öldürmek ve yalan söylemek olduğunu belirtti. [7]

5.Rızalarını almak:

Rabbimiz kullarına din olarak İslam’ı seçmiş ve kaidelerini ortaya koymuştur. Bu kaidelerin bir kısmı ibadetlerken, bir kısmı da sosyal hayatın içerisindeki sorumluklardır. Bu sorumluluklarda Rabbimiz cennete giden yollarda vesileler ortaya koyarak bir kimseyi başka bir kimseye bağlamış, böylelikle de toplumun ilişkilerini düzenlemiştir. Bu düzenlemede cennete giden yegâne yolu da anne ve babanın rızasına bağlamıştır.

Bu hususu Allah Resulü s.a.v şöyle ifade ediyor:

 Peygamberimiz Çok öfkeli bir şekilde üç defa burnu yere sürtülsün (yazıklar olsun kimseye) dediğinde Ashab-ı Kiram kimdir o ey Allah'ın resulü? Diye sorunca; Anne babası veya Bunlardan birisi yanında ihtiyarladığı halde cennete giremeyip cehennemi boylayan kimse der. [8]

 6.Kötü söz söylememek:

Maalesef! Bezen şahit oluyoruz ki, Anne ve babasına moruk diye hitap eden, onları alaya alan, sözlerini dinlemeyen evlatların olduğunu görüyoruz. Rabbimiz onlara “Öf” bile demeyin diye emri varken, böyle saygısızca hareket eden evlatların ahretten ne umduklarını doğrusu anlamakta zorluk çekiyoruz.

 7.Öldüklerinde Anne Babayı hayırla anmak ve dua etmek:

Anne ve babanın en büyük yatırımı bu olmalı aslında. Evlatlarının dünyasına yatırım yapıp ta ahret yurdunu unutanların en büyük kaybı yaşacakları yer burası olsa gerek. Onun için bizler hem hayırlı bir evlat olma çabasında olacağız, hem de hayırlı evlatlar yetiştirmek için çaba sarf edeceğiz.

Bu hususun öneminden Allah Resulü s.a.v şöyle bahsediyor:

 İnsan ölünce amel defteri kapanır. Ancak şu üç şey ile sevabı devam eder: Sadaka-i cariye, insanların faydalanacağı bir ilim ve arkasından hayır dua eden bir evlat. [9]

Rabbim bizlere hayırlı evlatlar nasip eylesin!

Rabbim bizlere anne ve babasının rızasını almayı nasip eylesin!

Rabbim bizleri sevdiklerimizle cennette buluşmayı nasip eylesin!

 

 

---

[1] Nisa 36

[2] Lokman 14

[3] Ankebut 8

[4] Buhari edep 4

[5] isra 23 24

[6] Buhari edep 2 Müslim birr 1

[7] Buhari edep 6

[8] Müslim birr 9

[9] Müslüm Vasiyet 14